Dossier Energietransitie en Klimaatadaptatie

De energietransitie is een complexe maatschappelijke opgave die ruimte vraagt, en ruimte is in Nederland schaars. Dat maakt een goede afweging over bijvoorbeeld locaties voor duurzame opwek via zon of wind en infrastructuur belangrijk. Met de oorlog in Oost-Europa en de gestegen energieprijzen is de toekomstbestendigheid van energie en grondstoffen in het geding gekomen. Energietransitie en klimaatadaptatie zijn om die reden aangewezen als hoofdthema’s waar de raad van Venlo deze periode zich actief op zal richten. Vooral ook omdat inwoners, bedrijven en instellingen actief zijn betrokken bij het thema en een belang hebben bij het energie-opwek, energiebesparing en het nieuwe warmteconcept. Hier vindt u een toelichting op de actuele ontwikkelingen binnen deze hoofdthema’s, de raadsagenda en het geldende beleidskader. Op 10 mei 2023 wordt een themabijeenkomst gehouden voor de raad over het gemeentelijk energiebedrijf en de warmtenetten. Op 31 mei 2023 wordt er een themabijeenkomst georganiseerd over Hagerhof-Oost.

Actuele ontwikkelingen

Het ambitieniveau van de transitievisie is vastgelegd in de visie Venlo circulaire hotspot 2017-2030. Hierin is het streven naar een energieneutraal Venlo vastgelegd. Actueel is:

• Venlo geeft zelf het goede voorbeeld met het verduurzamen van het maatschappelijk vastgoed. Zie de raadsinformatiebrief 2021-180, verduurzaming gemeentelijk vastgoed.
• Ondernemers benutten kansen door energieopwek op logistieke hallen. In 2020 had Venlo het grootste zonnedak ter wereld en in 2022 is het windpark in gebruik genomen.
• Particulieren kunnen aanhaken op een zonnepanelen project vanuit de gemeente, waarbij inwoners volledig ontzorgd worden (2023). Verder wordt via het duurzaamheidsloket, energiecoaches en inkoopacties ingezet op voorlichting en advies.
• In 2022 zijn als pilot klimaatwijkakkoorden opgesteld tussen inwoners en bedrijven
• In 2021 en 2022 zijn ondernemers onder aanvoering van ondernemend Venlo als collectief gestart met het verduurzamen van bedrijventerreinen.
• De energietransitie wordt door de omstandigheden urgenter en complexer.

De noodzaak om te versnellen wordt gehinderd door grondstoffentekorten, personeelsproblemen en infra problematiek. Dat maakt flexibiliteit in energiegebruik en opwek – gedragsverandering- nog belangrijker.

Bijdrage van Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES) Op 29 maart presenteert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de Ruimtelijke Verkenning 2023. Met vier scenario’s verkent het PBL de mogelijke ruimtelijke inrichting van Nederland in 2050. In alle scenario’s speelt de transitie naar een duurzame samenleving (in brede zin) een centrale rol. U kunt de presentatie online volgen op de website van het PBL.

Op de agenda

• De ambitie om energieneutraal te zijn wordt afgeremd omdat de energie netcapaciteit de komende jaren onvoldoende is om te voorzien in de behoefte.
  Er is sprake van transportschaarste: de teruglevercapaciteit van duurzame energiebronnen aan het elektriciteitsnet is begrensd. Op 13 oktober 2022 is de raad  tijdens een themabijeenkomst bijgepraat over de transportschaarste en de activiteiten die door Venlo, regio en provincie samen met partners worden uitgevoerd.
  Bekijk de presentatie van de informatiebijeenkomst Transportschaarste.
• De transitie naar een nieuw warmteconcept voor de gebouwde omgeving is vastgelegd in de transitievisie warmte. Op dit moment loopt een onderzoek naar de pilot aardgasvrije wijk Hagerhof, een collectief warmtenet dat is gericht op betaalbaarheid en voorkomen en tegengaan van energiearmoede.
  Bekijk de informatie bij de themabijeenkomst op 1 februari 2023. Bekijk de presentatie.
  Nieuws van Platform 31: Voorbeelden uit het land hoe raadsleden kunnen bijdragen aan participatieprocessen in de warmtetransitie.
• Er loopt een integrale gebiedsverkenning Meelderbroek en ‘t Hanik naar de realisatie van energieke landschappen voor grootschalige opwek en stimulering van energiebesparing en CO2-reductie samen met ketenpartners. Waarbij ook gekeken wordt hoe energie kan bijdrage aan andere opgaven in het gebied.
• Voor 2023 staat de herijking van het RES op de rol. De RES regio Noord- en Midden Limburg gaat in de eerste helft van 2022 aan de slag met een voortgangsrapportage. In februari zijn de raden tijdens een regionale  bijeenkomst  geïnformeerd.
• In het eerste kwartaal van 2023 wordt een nieuw uitvoeringsprogramma circulair en duurzaam 2022-2030 door het college vastgesteld. Met daarin de monitoring van de klimaatopgave specifiek voor Venlo voor de CO2 emissiereductie en de bijdrage van Venlo om de doelstellingen in 2030 te halen.
• Er is een nieuwe gemeenschappelijke regeling in de maak voor de RES NML; regionale energiestrategie Noord en Midden-Limburg. Advies is om een centrumregeling op te stellen en Venlo als centrumgemeente te laten fungeren. Er worden geen bevoegdheden overgedragen, doel is kennisdeling en efficiencyslag maken. Een kleine organisatie zal zich bezig gaan houden met basistaken en de zoektocht naar subsidiemogelijkheden. De regeling wordt momenteel uitgewerkt in een zo licht mogelijke vorm. Doel is om de regeling het komende halfjaar in roulatie te brengen voor besluitvorming. De raden krijgen  de gelegenheid om hierop een zienswijze af te geven. Daarna is het aan de raden om de colleges toestemming te geven.

Raadsbijeenkomst

• In Q1 2023 worden een aantal informatieve en interactieve sessies gehouden voor de raad over de ontwikkelingen rondom de energietransitie en de klimaatadaptatie.
• Op 1 februari 2023 is een themabijeenkomst gehouden over het warmtenet ( Project Hagerhof Oost. Uitkomst QuickScan).
• Op 10 mei 2023 wordt een themabijeenkomst gehouden over het gemeentelijk energiebedrijf.
• Op 31 mei wordt een themabijenkomst gehouden over Hagerhof Oost. Behandeling van het raadsvoorstel staat gepland in juni 2023.
• In mei staat ook het raadsvoorstel over de Transitievisie Gebouwde omgeving op de rol (RV 2023-35).

Beleidskader energietransitie toegelicht

• Met het vaststellen van de begroting in november 2022 is de koers vastgelegd voor de energietransitie en klimaatadaptatie voor het komende jaar. Voor de rapportage zie de FinRap 2022.
• Gewerkt wordt met uitvoeringsprogramma’s en voorstellen die landen in de programmabegroting en de kadernota. De laatste jaarplanning dateert uit 2021: zie RIB2021 029
• Recent is door de raad het beleidskader Energiearmoede vastgesteld (RV 2022 065).
  Zie ook Rib 2022-78, energiearmoede.
  Zie verder ook voor de energietransitie: Raadsvoorstel 2022-5
  Beleidskader Nieuwe Energie (themabijeenkomst januari 2022) 
  Rib 2022-01, energieke gebiedsverkenning
  Raadsvoorstel 2021-42, zonnepanelenproject particuliere daken
  Raadsvoorstel 2020-8, transitievisie gebouwde omgeving.
• Bekijk ook de annotaties van de raadsadviseurs bij de agendering van de raadsvoorstellen in de oordeelsvormende raadsbijeenkomst.
• Het Venlose beleid ligt in het verlengde van het rijksbeleid, het ambitiedocument Venlo circulaire hotspot 2017-2030 en het nationale klimaatakkoord 2015 (doelen voor 2050).
• Het programma Circulaire en duurzame hoofdstad heeft verder ook een regionaal karakter:
  - Het programma sluit aan op de Regiovisie 2040.
  - In de regio wordt samengewerkt via de Regionale Energie Strategie (RES).
• In 2021 werd het RES 1.0 vastgesteld (RV 2021-27). In uitvoering van het RES zijn in het beleidskader Nieuwe energie voor de gemeente Venlo twee onderzoeksgebieden aangewezen voor grootschalige energieopwek: ’t Hanik en het Meelderbroek. Ook is de koers voor de komende twee jaar voor het opwekken van duurzame zonne- en windenergie vastgelegd (zonnepanelen op daken gaan vóór grondgebonden initiatieven).

Beleidskader klimaatadaptatie toegelicht

• In raadsvoorstel 2020-1, Agenda Groen en Water vindt u de kaders voor het klimaatadaptatiebeleid. De uitgangspunten zijn:

1. Venlo klimaatbestendig: focus op prioritaire knelpunten en inspelen op kansen.
2. Ruimte voor groen en water in stedelijk gebied: prioriteit leggen bij klimaatopgave.
3. Ecologisch groen- en waterbeheer: invoeren waar meest succesvol/wenselijk is.

• Vanuit de agenda wordt de bijdrage aan de klimaatadaptie geleverd, met een directe relatie naar de kwaliteit van de openbare ruimte. Bij de kadernota en begroting worden de hoofdlijnen en middelen vastgesteld.
• Gewerkt wordt aan projecten en processen met gerichte uitvoeringsprogramma’s. Ieder nieuw project of initiatief wordt klimaatadaptief uitgevoerd. Dit in samenwerking met partners als waterschap, woningbouwcoöperaties, landschap beheerders, bedrijven, verenigingen en inwoners. Daarbij wordt het accent gelegd op hittestress en ontstening en vergroening en wordt prioriteit gegeven aan het stedelijk gebied (via bijvoorbeeld beeldkwaliteitsplannen en gebiedsgerichte opgaven) en bedrijventerreinen boven het buitengebied. Ingezet wordt op voorlichting en op stimuleringsmaatregelen voor woningeigenaren en bedrijven.
• Zie de raadsinformatiebrief 144-2022 over het vergroenen van vijf locaties in de binnenstad en het project voor vergroening van de binnenstad.

Achtergrondinformatie

• Zie de blog van Pascale Georgopoulou met meer uitleg over het RES 2.0. In het bijgevoegde filmpje vindt u ook informatie over de rol van de raad.
• Meer over de energietransitie zie de tegel in RaadslidNU onder actueel.
• Handreiking monitoring en evaluatie van energieverbruiksontwikkelingen; hoe het gemeentelijk energiebeleid past in het grotere plaatje.

Uit het nieuws

• Ideeën Venlose Politici: Raadsbrede interesse in gemeentelijk energiebedrijf

• Meer snelheid en actie nodig voor hernieuwbare energie in de RES’en.
• Knelpunten op de korte en lange termijn
• Opwekking van groene stroom dreigt te stagneren 
• Utrechtse bewoners als eerste gedwongen van het gas af

Participatie

• Voor tips over energieparticipatie zie www.energieparticipatie.nl en de handleiding en afwegingshulp van NP RES.
• Het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie over de regionale energiestrategie.

Rol van de raad

• Over de groeiende regionalisering en de rol van de raad op afstand in de energietransitie en de zorg van de zeggenschap van de raad onder meer bij het RES zie de bijdrage van Klaartje Peters in de “Essay bundel Impuls voor een sterke lokale democratie”: op pagina 21 en 24.
• Of de publicatie van de Nederlandse school voor Openbaar Bestuur waarin door Geerten Boogaard en Joost Westerweel (Universiteit Leiden) en Pim Jansen (Erasmus Universiteit Rotterdam) wordt ingegaan op de dilemma’s van democratische afstand en nabijheid in het RES-proces.

Data en informatiebronnen

In onderstaande tabel zijn verschillende bronnen te vinden met data die te maken hebben met het topic 'energietransitie en klimaatadaptatie' . In de beschrijving zijn de indicatoren te zien welke betrekking hebben op dit hoofdthema.

Contactmogelijkheden